De bedrijfsopvolgingsregeling (BOR), wat is dat, blijft deze bestaan en hoe ga je ermee om?

De BOR wordt regelmatig toegepast bij de opvolging van een familiebedrijf. Dat kan voor familie en bedrijf grote financiële voordelen opleveren of financiële knelpunten voorkomen. Maar: er liggen ook gevaren op de loer.

Onze tool van binnen zien? Vraag een demo aan

Het kabinet heeft met de indiening van de miljoenennota concrete aanpassingen van de BOR voorgesteld waar rekening mee gehouden moet worden. Ondertussen blijft de in dit verband meest belangrijke vraag voor elke ondernemende familie altijd nog overeind altijd staan: ligt de toepassing van de bedrijfsopvolgingsregeling in lijn met de lange termijn eigendomsstrategie van de familie? Daarvoor moeten door de familie enkele principiële vragen worden beantwoord.

In dit blog:

• Wat is de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) en voor wie?
• Wat houdt de BOR nu concreet in?
• Wat zijn belangrijke voorwaarden van de BOR?
• Waarom staat de bedrijfsopvolgingsregeling al langer ter discussie?
• Wat gaat er veranderen?
• Bezie de bedrijfsopvolgingsregeling in het kader van de eigendomsstrategie
• Toepassing eigendomsstrategie in de praktijk

Wat is de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR)?

De BOR of BOF (bedrijfsopvolgingsfaciliteit), zoals deze fiscale regeling ook wel wordt genoemd, voorziet in een verregaande vrijstelling van erfbelasting. De BOR moet in beschouwing worden genomen in combinatie met de doorschuifregeling (DSR), oftewel de mogelijkheid om de afdracht van inkomstenbelasting uit te stellen in geval van een overdracht van aanmerkelijk belang aandelen.

Voor wie is de bedrijfsopvolgingsregeling?

Aan beide regelingen, in de praktijk vaak ook samen als BOR aangeduid, zijn specifieke voorwaarden verbonden. Niet iedereen realiseert zich dat de bedrijfsopvolgingsregeling van toepassing kan zijn op bedrijven ongeacht de rechtsvorm (dus niet alleen op ondernemingen die door een BV worden gedreven) en dat de BOR/DSR niet alleen van toepassing kan zijn op een familie-opvolging, maar dat ook overnemers die geen familielid zijn ervan kunnen profiteren.

Wat houdt de BOR regeling nu concreet in?

Met de bedrijfsopvolgingsregeling krijgt men een voorwaardelijke vrijstelling van 100% over de waarde van de onderneming (bij een BV gemakshalve gesteld de marktwaarde van de aandelen) tot een waarde van een afgerond bedrag van € 1,2 miljoen. Daarboven geldt een vrijstelling van 83%.

Bij de doorschuivingsregeling gaat het concreet om de aanmerkelijk belang belasting van box 2 die men dan kan doorschuiven naar degene die het bedrijf overneemt. In de praktijk komt deze gecombineerde faciliteit vaak neer op een verschil tussen wel of geen BOR/DSR van circa 3,4% of circa 40% belastingheffing voortvloeiend uit een overdracht van aanmerkelijk belang aandelen.

Wat zijn belangrijke voorwaarden van de BOR? 

De BOR/DSR kan alleen worden toegepast voor zover er sprake is van ondernemingsvermogen, oftewel vermogen dat in welke vorm dan ook operationeel dienstbaar is aan het bedrijf. Als ouders het bedrijf (deels) overdragen door middel van verkoop en zelf (het andere deel van) de overdacht financieren, dan is de vordering die zij op de kinderen hebben verkregen geen ondernemingsvermogen en komt deze niet in aanmerking voor de BOR/DSR.

Als voorwaarde voor toepassing van de BOR/DSR geldt verder, dat de overnemer de onderneming minimaal vijf jaar moet voortzetten. Dit kan belemmerend zijn voor eventuele noodzakelijke strategische aanpassingen van de onderneming. Voor de DSR geldt als aanvullende voorwaarde dat de overnemer een dienstbetrekking heeft bij de onderneming van tenminste drie jaar als de overdrager tijdens diens leven (een deel van) de onderneming schenkt.

Waarom staat de bedrijfsopvolgingsregeling al langer ter discussie?

Verdere veelal technische voorwaarden die hierboven niet zijn genoemd leiden ertoe dat de toepassing van de BOR/DSR erg complex is geworden. Bovendien is de uitwerking van de regelingen met de nodige uitvoeringsbepalingen erg ingewikkeld. De discussies met de fiscus over wat wel en geen ondernemingsvermogen is en constructies die neigen naar een oneigenlijk gebruik van de regeling hebben geleid tot een zeer omvangrijke jurisprudentie, waardoor je door de bomen het bos niet meer ziet.

Veel strijd is gevoerd over de vraag of onroerend goed als ondernemings- of beleggingsvermogen beschouwd moet worden. Het is steeds moeilijker geworden om onroerend goed dat aan derden wordt verhuurd als ondernemingsvermogen gekwalificeerd te krijgen. Ook bij onroerend goed dat door de onderneming wordt gebruikt moet men inmiddels erg uitkijken hoe dat gestructureerd is. Oneigenlijk gebruik van de regelingen is ook de oorzaak van een sterkere roep uit de maatschappij om de regelingen ter discussie te stellen.

Er is gedurende de afgelopen jaren veel te doen geweest over de BOR/DSR en er werd gevreesd voor een radicale verschraling of zelfs afschaffing van deze regelingen. Het kabinet heeft uiteindelijk, in onder meer kamerbrieven van EZK in juni 2021 en december 2022, duidelijk gemaakt dat zij belang hecht aan de handhaving van de regelingen. Mede vanwege het feit dat deze regelingen bijdragen aan de borging van de continuïteit van de familiebedrijven die voor onze economie en maatschappij een zo wezenlijke rol vervullen. Er wordt nu gewerkt aan een aanpassing die ervoor moet zorgen dat het oneigenlijk gebruik beter wordt bestreden en dat de toepassing minder ingewikkeld is.

Wat gaat er veranderen?

In een kamerbrief van juni 2023 heeft het kabinet concrete voorstellen omschreven voor een aanpassing van de regelingen die, vanuit het perspectief van de ondernemers en van de belastingdienst gezien, de doelmatigheid en uitvoerbaarheid van de regelingen moet bevorderen. Voor elke maatregel is ook een beoogde invoeringsdatum genoemd. Hieronder volgt een kleine greep uit de voorstellen:

• Vastgoed dat aan derden wordt verhuurd, moet al per 1 januari 2024 standaard als beleggingsvermogen worden behandeld.
• Per 1 januari 2025 wordt het bedrag van de 100% vrijstelling voor de erfbelasting aangepast naar € 1,5 miljoen en wordt ook de vrijstelling voor de waarde daarboven naar 70% bijgesteld.
• Per diezelfde datum wordt voor de SDR de dienstbetrekkingseis ingeval van schenking van aanmerkelijk belang aandelen afgeschaft en komt daar een minimum leeftijdseis voor verkrijgers voor van 21 jaar. Deze leeftijdseis geldt dan ook voor de BOR. Deze leeftijdsgrens is niet van toepassing bij vererving.
• Bezits- en voorzettingseisen zullen per 1 januari 2026 worden versoepeld met gelijktijdige invoering van specifieke maatregelen tegen oneigenlijk gebruik (dit wordt in het Belastingplan 2025 uitgewerkt). Verdere vereenvoudigingen liggen in het verschiet.

De bovenstaande concrete maatregelen zijn nu opgenomen in een wetsvoorstel dat mee is gegaan met de indiening van de miljoenennota 2023. Op pagina 86 van de miljoenennota staat in vet gedrukt: “De BOR in de schenk- en erfbelasting heeft als doel om de continuïteit van de onderneming te waarborgen bij bedrijfsoverdrachten”. Deze officiële bevestiging is in ieder geval een geruststelling. Met deze maatregelen gaat de zogenoemde effectieve belastingdruk van een bedrijfsopvolging onder de BOR/DSR naar circa 6%.

Bezie de bedrijfsopvolgingsregeling in het kader van de eigendomsstrategie

De fiscale aspecten van een familie-opvolging en keuze over hoe om te gaan met BOR/SDR grijpen diep in op de eigendomsstrategie van familiebedrijven. Potentiële fricties binnen de familie liggen op de loer wanneer er eenzijdig vanuit de bedrijfsopvolgingsregeling wordt geredeneerd. Vanwege de vaak grote bedragen die ermee zijn gemoeid, kan de verleiding tot fiscale sub-optimalisatie groot zijn. Conflicten die op (middel)lange termijn hieruit voortkomen kunnen een kapitaalvernietiging teweeg brengen die het oorspronkelijke fiscale voordeel veruit overstijgt. Dit allemaal komt nog eens bovenop de emotionele ellende.

De financiële impact die de BOR/DSR heeft op de financiële verhoudingen tussen familie en bedrijf en tussen familieleden onderling is een factor van belang voor het uitwerken van een bij de familie en het bedrijf passende eigendomsstrategie. Denk bijvoorbeeld aan de vraag wie er in een volgende generatie eigenaar mogen zijn: alleen degenen die in het bedrijf werken of alle erfgenamen? Hoe moet dan, afhankelijk van de keuzes over het eigendom, de zeggenschap worden geregeld? Het is belangrijk om de beantwoording van deze vraag niet alleen af te laten hangen van de fiscale en juridische consequenties. Kijk in plaats daarvan juist naar welke meer principiële grondslagen hiervoor zouden moeten gelden.

Zulke grondslagen hebben veelal te maken met zaken als familiewaarden (wat vinden we rechtvaardig?), de aard van de familiale dynamiek (wat voor verschillen kunnen we verdragen?) en met de visie van de familie over het eigenaarschap op de langere termijn (welke verantwoordelijkheid willen we als betrokken eigenaar nemen ten opzichte van het bestuur?). Ondernemersfamilies die door de generaties heen succesvol zijn, voeren hierover gesprekken en formuleren hiervoor concrete uitgangspunten. Hierna gaan ze pas over tot de structurering van een bedrijfsoverdracht, rekening houdend met de relevante fiscale, financiële en juridische randvoorwaarden.

Toepassing in de praktijk

Om dergelijke gesprekken te kunnen voeren en te laten uitmonden in concrete keuzes, kan het uitwerken van scenario’s behulpzaam zijn. Hierin wordt het zichtbaar wie in de toekomst eigenaar zou kunnen worden, al dan niet afhankelijk of men in het bedrijf werkt, en hoe de juridische structuur zich zou kunnen ontwikkelen, al dan niet afhankelijk van welke vermogensbestanddelen voor bedrijfsdoeleinden en welke voor privédoeleinden gebruikt zullen worden.

De tools van de scenario manager van equimerio maken het mogelijk om dergelijke scenario’s gemakkelijk uit te werken en de consequenties van bepaalde keuzes inzichtelijk te maken. Met de tool van het drie cirkel model kan je laten zien hoe familieverhoudingen effect kunnen hebben op de onderlinge betrekking als mede eigenaren. Als laatste kun je met de tool van de juridische structuur door middel van verschillende kleuren aangeven welke vermogensbestanddelen ondernemingsvermogen zijn en welke beleggingsvermogen.

Omdat je het allemaal als familie samen ziet, trek je ook gemakkelijker samen op. Als adviseur treedt je met deze inzet van de equimerio tools van nature op als de moderator van de familiedialoog en als begeleider cq. regisseur van het opvolgingsproces. Meer informatie over de tools? Neem contact met ons op.