De juridische status van het familiestatuut

Het woord ‘familiestatuut’ klinkt alsof het een wet van meden en perzen is waar onomkeerbare juridische consequenties aan verbonden zijn. Niets is echter minder waar! Het familiestatuut klinkt weliswaar erg gewichtig, maar dat heeft betrekking op het moreel appel dat de familie zichzelf oplegt. Juist omdat het familiestatuut niet juridisch bindend is, en van tijd tot tijd dient te worden aangepast aan wijzigende inzichten en omstandigheden, wordt met de totstandkoming en het onderhouden ervan een beroep gedaan op het zelfvertrouwen en de mentale veerkracht van de familie. In deze blog gaan we dieper in op de juridische status van het familiestatuut.

De volgende onderwerpen komen in deze blog aan bod:

• De juridische relevantie
• Niet juridisch, maar wel moraal bindend
• Familiestatuut als kader voor juridisch bindende regelingen
• Toepassing in de praktijk

Meer weten over het familiestatuut? Download ons gratis e-book!

De juridische relevantie

Als het familiestatuut een niet-juridisch bindend document is, heeft het dan helemaal geen juridische relevantie? Daar zou je van mening over kunnen verschillen. Helemaal juridisch irrelevant is het familiestatuut niet. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat er een meningsverschil ontstaat over de interpretatie van een bepaling uit een juridisch document dat betrekking heeft op een onderwerp waarover ook in het familiestatuut iets is opgenomen. Dan zou aan het familiestatuut bewijskracht kunnen worden ontleend om dat meningsverschil te beslechten. 

In het familiestatuut staan immers bepalingen die over de zienswijze en intentie van de familie gaan. In dat opzicht zou je het familiestatuut kunnen beschouwen als een considerans voor de juridische documenten waarmee bepalingen uit het familiestatuut die zich daarvoor lenen juridisch bindend worden gemaakt. 

Niet juridisch, maar wel moraal bindend

De kracht van het familiestatuut zit juist in het feit dat het niet juridisch bindend is, maar moreel bindend. Dat is niet altijd even gemakkelijk om te plaatsen. Zeker niet wanneer je enigszins argwanend of cynisch bent over de ware aard van de mens. Toch zou je kunnen stellen dat het geen zin heeft om met elkaar een familiestatuut op te stellen als je voor de naleving daarvan afhankelijk bent van de juridische afdwingbaarheid van de bepalingen. 

Het idee is dat de familie zich naar elkaar toe moreel verplicht voelt om na te leven wat er in het familiestatuut staat. Er is dan sprake van vrijwillige naleving zonder juridische aanmoediging en dat maakt het niet vrijblijvend. Er heerst een moreel appel dat proactief bewaakt moet worden. Dit vergt een doorlopende inspanning van de familie. Daar is een goed georganiseerde family governance voor nodig, dat een kader schept voor openheid, onderling vertrouwen en respect voor elkaars belevingen en meningen. 

Als je daar al in de transitie van eerste naar tweede generatie van bewust bent en er ook gericht mee aan de slag gaat, is de kans des te groter dat de familie een bindingsvaardigheid opbouwt waarmee het gemakkelijker wordt om de uitdagingen van tweede naar derde generatie het hoofd te bieden. 

Kortom, een sterke morele binding van de familie gaat gepaard met een mentale veerkracht en zelfvertrouwen van de familie om lastige en delicate keuzes te maken en om uitdagende externe omstandigheden het hoofd te bieden. Een familiestatuut biedt daarvoor een concreet kader. 

Familiestatuut als kader voor juridisch bindende regelingen

Het familiestatuut kan een mooi kader zijn voor de regeling van allerlei zaken die juridische consequenties hebben. Dit zijn zaken in de zakelijke sfeer en in de privé sfeer die regelmatig voor elkaar relevant zijn en elkaar beïnvloeden. Je wil graag dat er geen tegenstrijdigheden ontstaan in de juridische uitwerking binnen deze sferen. 

Juridisch kan dat behoorlijk complex worden, omdat de juridische uitwerking tegelijkertijd verschillende juridische domeinen betreft met elk eigen juridische logica’s. Denk aan domeinen van het ondernemingsrecht, erfrecht, familierecht, vermogensrecht, verbintenissenrecht, goederenrecht en belastingrecht. Ga er maar aanstaan! 

Het opstellen van een familiestatuut helpt om te voorkomen dat je sub-optimalisaties gaat nastreven binnen de verschillende domeinen die met elkaar strijdig uitpakken. Met het familiestatuut in de hand kan je vanuit elk juridisch perspectief bezien hoe je tegemoet kan komen aan de intenties en grondbeginselen zoals de familie deze in haar familiestatuut heeft geformuleerd. 

Toepassing in de praktijk

Je wil graag documenten die voor elkaar relevant zijn, meteen met elkaar op een rij kunnen zetten zodat je deze in onderlinge samenhang kan reviewen als er iets in het familiestatuut wordt gewijzigd of als er iets in één of meer relevante documenten moet worden aangepast. Voor het regelen van de noodopvolging kunnen bijvoorbeeld bepalingen worden opgenomen in een certificaathoudersovereenkomst, in de statuten van de STAK (stichting administratiekantoor), in een testament en ook in een levenstestament. Het familiestatuut biedt hier richtlijnen voor. 

Je wil nu weten of je alle relevante documenten bij de hand hebt en hoe bepaalde voorschriften  in de verschillende documenten met elkaar samenhangen. De document manager van equimerio maakt het mogelijk om alle documenten op te slaan en op basis van filters op te roepen. Omdat het mogelijk is om documenten specifieke labels te geven, kan je verschillende documenten in verschillende clusters oproepen. Wanneer je bijvoorbeeld aan alle relevante documenten het label ‘noodopvolging’ toekent, zijn deze clusters heel gemakkelijk op te roepen. Dat kan zelfs op persoonsbasis als je voor de selectie van de documenten als additioneel filter de naam van de betreffende persoon toevoegt. Zo kan je met de document manager voor alle personen nagaan of alles in goede samenhang in alle relevante juridische documenten is geregeld.