Risicobeheer: de bescherming van het familiebedrijf en het vermogen

Jouw onderneming is meer dan een bedrijf. Het is een nalatenschap opgebouwd uit jaren van toewijding, betrokkenheid van familieleden en vaak ook een groot deel van het familievermogen. Juist door deze verwevenheid zijn familiebedrijven bijzonder kwetsbaar voor risico's. Of het nu gaat om een plotseling overlijden, een conflict binnen de familie of fiscale verrassingen: het effect raakt zowel het bedrijf als het privévermogen.

Een goed risicobeheer is daarom geen luxe, maar een noodzaak. Door proactief na te denken over kwetsbaarheden en maatregelen zorg je voor rust, overzicht en bedrijfscontinuïteit. In dit artikel leggen we je uit hoe risicomanagement bij familiebedrijven werkt en hoe je jouw bedrijf en vermogen kunt beschermen. 

In dit artikel:

• Wat is risicobeheer?
• Het belang van risicobeheer
• De verschillende soorten risico's
• Het beperken van de verschillende risico's
• Risicobeheer in 6 stappen

Wat is risicobeheer? 

Risicobeheer is het systematisch identificeren, analyseren en beheersen van risico's die de doelstellingen van een bedrijf kunnen bedreigen. Hierbij kun je denken aan financiële tegenvallers, juridische claims of strategische fouten. Goed risicobeheer betekent niet dat je alle risico's kunt vermijden, dit kan immers ook niet. Het gaat er juist om dat je bewuste keuzes maakt over welke risico's je accepteert en welke je juist wil beperken of afdekken.

Voor familiebedrijven betekent risicobeheer meer dan alleen zakelijke bescherming. Omdat zakelijke en persoonlijke belangen nauw verweven zijn, raakt een risico op zakelijk vlak ook het familievermogen, relaties en de toekomst van volgende generaties.

Het belang van risicobeheer

Risicobeheer brengt de obstakel of gevaarlijke omstandigheden voor een bedrijf in kaart en biedt de mogelijkheid om deze risico's te voorkomen of zo veel mogelijk te beperken. Kortom, risicobeheer gaat om het waarborgen van het voortbestaan van een bedrijf. Het is voor elk bedrijf belangrijk vanwege de volgende redenen: 

• Het creëert een veilige werkomgeving.
• Het zorgt ervoor dat teams zich kunnen richten op kritieke resultaten, in plaats van zich zorgen te maken over onvoorziene omstandigheden. 
• Risicobeheer verlaagt de wettelijke aansprakelijkheid.
• Er is geen giswerk meer nodig, waardoor betrouwbare budgetten voor onvoorziene omstandigheden opgesteld kunnen worden.
• Het verhoogt de operationele stabiliteit, productiviteit en uiteindelijk de bedrijfsresultaten.
• De beveiligingspositie wordt verbeterd.
• Er kunnen risicobewuste beslissingen gemaakt worden.

Waarom is risicobeheer essentieel voor familiebedrijven?

Familiebedrijven kennen een aantal unieke kwetsbaarheden ten opzichte van reguliere bedrijven. Zo is de besluitvorming soms minder gestructureerd, zijn het eigendom en leiderschap vaak geconcentreerd bij één of enkele familieleden en spelen emoties een grotere rol. Dit maakt risicobeheer niet alleen noodzakelijk voor de bedrijfscontinuïteit, maar ook voor de bescherming van persoonlijke relaties en het privévermogen.

De verschillende soorten risico's

We kunnen onderscheid maken tussen vier verschillende soorten risico's:

• Operationele risico's: Wat gebeurt er als de eigenaar plotseling uitvalt? Of als er een datalek plaatsvindt? Operationele risico's omvatten gebeurtenissen die het dagelijkse functioneren van het bedrijf verstoren. Voor familiebedrijven zijn vooral ziekte, overlijden of vertrek van sleutelfiguren gevoelig. Een 'noodkoffer' die ontbreekt is een bekend risico.
• Financiële risico's: Hierbij kun je denken aan onvoldoende liquiditeit, overkreditering of slechte investeringen. Zonder heldere financiële buffer of planning kunnen deze risico's grote impact hebben, zeker wanneer familieleden ook privé aansprakelijk zijn. 
• Juridische of fiscale risico's: Een nalatenschap zonder testament of een bedrijfsstructuur die fiscaal ongunstig is, kan tot forse belastingen of familieconflicten leiden. Het niet correct toepassen van de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) is een veelvoorkomende valkuil. Ook het ontbreken van slagvaardige volmachten is een frequent terugkerend risico.
• Strategische risico's: Conflicten tussen familieleden, onduidelijk leiderschap of geen opvolger klaar hebben staan, vormen serieuze bedreigingen voor het voortbestaan van het bedrijf. Ook een context waarin non-family executives onvoldoende in staat worden gesteld door de familie om de bestuurdersverantwoordelijkheid in te vullen, staat vaak op een lijst van strategische risico's. Daarnaast zijn ook gebrek aan visie op veranderende omstandigheden door hardnekkigheid bij de DGA een bekend risico.

Het beperken van de verschillende risico's

Je kunt zowel jezelf als het familiebedrijf beschermen tegen bovenstaande risico's door het nemen van verschillende maatregelen. We bespreken de belangrijkste voor het familiebedrijf hieronder.

Vermogensstructuur en estate planning

Een goed doordachte vermogensstructuur voorkomt dat het zakelijke en privévermogen met elkaar verstrengeld raakt. Estate planning, het plannen van de overdracht van vermogen naar de volgende generatie, zorgt ervoor dat de continuïteit behouden blijft zonder belastingdruk of conflicten.

Hierbij kun je denken aan:

• Testamenten en schenkingsstrategieën.
• Huwelijkse voorwaarden.
• Fiscale optimalisatie via holdingstructuren of familiefondsen.
• Overdracht van aandelen via een STAK (Stichting Administratiekantoor).

Met een solide vermogensstructuur en estate planning bescherm je niet alleen het vermogen, maar zorg je ook voor gemoedsrust binnen de familie.

Governance en familierelaties

Conflicten binnen familiebedrijven ontstaan vaak vanwege onduidelijkheden over de rollen, verwachtingen en het zeggenschap. Family governance helpt hierbij. Dit zijn een aantal afspraken vastgelegd in het familiestatuut waarin vastgelegd is wie welke rol heeft, hoe beslissingen genomen worden en hoe er met conflicten wordt omgegaan.

Daarnaast kunnen familieraden en mediation zorgen voor structuur en conflictbeheersing, vooral bij gevoelige onderwerpen zoals de opvolging of vermogensverdeling. Dit draagt bij aan duurzaam risicobeheer, waarin relaties en resultaten hand in hand gaan.

Meer weten over de family governance en hoe het helpt bij conflictbeheersing? Je lees het in ons e-book.

Continuïteit en noodopvolging

Wat gebeurt er als jij morgen wegvalt? Een goede noodopvolgingsplanning zorgt ervoor dat het bedrijf kan blijven draaien. Het maken van scenarioanalyses is hiervoor essentieel: wat gebeurt er bij overlijden? Bij arbeidsongeschiktheid? Of vertrek van een sleutelfiguur? Door deze scenario's en de verschillende gevolgen in kaart te brengen, kun je tijdig de nodige maatregelen nemen.

Een effectief risicobeheerplan bevat altijd: 

• Een back-up plan voor het management.
• Juiste volmachten.
• Een overdrachtsstrategie.
• Duidelijke communicatie naar personeel en klanten.

Risicobeheer in 6 stappen

Elk bedrijf zal andere risico's kennen. Hierdoor zal het risicobeheer er per bedrijf ook verschillend uitzien. Wel is er een veelgebruikt proces om risicobeheer vorm te geven. Deze 6 stappen voor risicobeheer hebben wij hieronder voor je op een rijtje gezet:

1. Risico-inventarisatie: De eerste stap is om alle mogelijke risico's van jouw familiebedrijf in kaar te brengen. Deze risico's kun je onderverdelen in operationele, financiële, juridische en strategische risico's.
2. Risicoanalyse: Welke risico's zijn bedreigend voor het bedrijf? Wat zal de impact van deze risico's zijn? Wat is de kans dat ze optreden? En hoe makkelijk kan het risico ontdekt worden? Prioriteer de risico's die écht bedreigend zijn voor het familiebedrijf.
3. Maatregelen formuleren: Per risico bepaal je vervolgens de actie die ondernomen moet worden: vermijden, beperken, overdragen of accepteren.
4. Verantwoordelijkheid bepalen: Bepaal wie er verantwoordelijk is/zijn voor het risicobeheer, zowel aan de kant van de familie als aan de kant van het bedrijf. Deze keuze is niet altijd makkelijk te maken. Binnen de familie zijn de competenties over risicobeheer vaak gering. Maar om een buitenstaander hiermee te belasting is niet makkelijk. Deze zal de familie immers niet snel met kritische vragen of interventies benaderen. Maak hier dus een goede keuze in.
5. Implementatie: Richt juridische structuren in, sluit verzekeringen af om risico's te dekken en leg afspraken rondom bijvoorbeeld de opvolging vast in statuten en documenten.
6. Monitoring en bijsturing: Risicomanagement is geen eenmalige actie. Evalueer de risico's en genomen maatregelen voor jouw bedrijf regelmatig en pas deze aan waar nodig.

Gedegen risicobeheer met equimerio^® 

Goed risicobeheer is essentieel voor ieder familiebedrijf dat toekomstbestendig wil ondernemen. Door risico's vroegtijdig te signaleren en structureel te beheren, bescherm je niet alleen jouw bedrijf, maar ook de familie en het vermogen.

De toolset van equimerio^® ondersteunt dit proces, met tools voor onder meer scenarioanalyses, financiële overzichten en het vastleggen van structuren en afspraken. Zo maak je risicomanagement niet alleen haalbaar, maar ook overzichtelijk en effectief.

Benieuwd hoe equimerio^® jouw familiebedrijf kan ondersteunen?